فردای اقتصاد: مسئله شرکت‌های تامین‌کننده یوتیلیتی در ایران همواره مورد توجه صنایع بزرگ از جمله صنعت پتروشیمی بوده؛ از جمله دلایلی که این مسئله را برای صنف پتروشیمی با اهمیت نشان داده است فرمول نرخ‌گذاری یوتیلیتی توسط دولت و شورای رقابت است که عمدتا بر سودآوری دو تولیدکننده بزرگ یوتیلیتی در ایران یعنی پتروشیمی مبین (مبین انرژی خلیج فارس) و فجر انرژی خلیج‌فارس موثر است. در این گزارش نگاهی به محصولات، نرخ و اثر این دوعامل موثر بر تولیدکنندگان یوتیلیتی مشتریانشان خواهیم انداخت.
سه محصول برق، اکسیژن و بخار از مهم‌ترین محصولات یوتیلیتی هستند که توسط پتروشیمی‌ها مصرف می‌شوند. حدود ۵۷درصد درآمدهای «بفجر» به فروش برق و ۵۴ درصد درآمدهای «مبین» به فروش گاز خوراک اختصاص پیدا کرده است.
با بررسی سودآوری واحدها یوتیلیتی و پتروشیمی در سال‌های گذشته و میزان سهم استفاده از یوتیلیتی توسط این پتروشیمی‌ها، می‌توان همبستگی سودآوری «مبین» و «بفجر» را با مشتریانشان مقایسه کرد، چرا که برای مثال با رشد قیمت جهانی سودکاستیک که محصول اصلی پتروشیمی اروند محسوب می‌شود و این شرکت در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۴ درصد محصولات «بفجر» را مصرف کرده با رشد ۱۱۶ درصدی سود ناخالص همراه شده است و این موضوع اثر قابل توجهی نیز بررشد بیش از ۵۰۰درصدی شرکت فجر انرژی خلیج‌فارس در سال ۱۴۰۰ به همراه داشت.
از سوی دیگر برخی معتقدند تغییر در فرمول یوتیلیتی‌ها بیش از رشد سودآوری مشتریان «بفجر» و «مبین» بر سودآوری آن‌ها موثر بوده است. از سال ۱۳۹۷ چند ماه پس از شروع هر سال و پس از برگزاری مجامع فرمول جدید یوتلیتی آن سال اعلام می‌شود. برای مثال در سال گذشته فرمول‌های اعلام شده منجر به افزایش نرخ اکسیژن مبین از ۸۰۰ تومان به ۲هزار و ۸۰۰ تومان و این اتفاق همزمان با رشد ۱۱۱درصدی بهای تمام شده این محصول، یکی از عوامل مهم رشد ۲۷۶ درصدی سود ناخالص این شرکت بود.
به همین دلیل برخی کارشناسان معتقدند که روند کنونی فرمول یوتیلیتی که رشد سرسام‌آور نرخ یوتیلیتی‌ها را به همراه خواهد داشت در صورت کاهش قیمت‌جهانی محصولات پتروشیمی نخست منجر به افزایش بهای تمام شده و کاهش سودآوری این شرکت‌ها و در نهایت کاهش تولید آن‌ها را به همراه خواهد داشت و قاعدتا این اقدام کاهش تقاضای یوتیلیتی را به همراه خواهد داشت.
برای اشاره به نمونه‌ای از این موضوع می‌توانیم به این اتفاق در پتروشیمی زاگرس اشاره کنیم که با کاهش قابل توجه نرخ جهانی متانول، نرخ ۱۸ سنتی گاز خوراک و ۲هزار و۸۰۰ تومانی اکسیژن، افزایش ۵۷ درصدی بهای تمام شده متانول نسبت به تابستان سال گذشته و رشد جزئی ۷ درصدی ناشی از فروش این محصول را به همراه داشت. با توجه به ورود «زاگرس» به زیان این احتمال می‌رود که در فصول آتی کاهش تولید به جهت کاهش زیان و در نهایت کاهش تقاضای اکسیژن و گاز خوراک را در گزارش‌های این شرکت مشاهده کنیم. این اتفاق برای «مبین» می‌تواند از این جهت مهم باشد که «زاگرس» با مصرف بیش از ۲۰ درصدی محصولاتش بزرگ‌ترین مشتری این شرکت محسوب می‌شود، و این موضوع قاعدتا تاثیر بسزایی در سودآوری «مبین» داشتنه باشد.
به همین دلیل مشتریان بزرگ یوتیلیتی مانند «زاگرس» همواره نسبت به فرمول کنونی و نرخ‌های کنونی یوتیلیتی‌ها معترض هستند و این اعتراض را در ماه‌ها اخیر به صورت حقوقی دنبال گردد که البته راه به جایی نبرد و «مبین» برنده این دعوی حقوقی بود. اکنون نیز صنف پتروشیمی چشم به امید دیوان عدالت اداری برای تجدید نظر در رای اعلامی فرمول یوتیلیتی‌ها و بودجه ۱۴۰۲ مبنی بر نرخ جدید گاز خوراک هستند.
تبادل نظر